कराँची । पाकिस्तानमा चिकित्सक र पशु चिकित्सकहरूको एक टोलीले क्षयरोग (टिबी) बाट ग्रसित दुई हात्तीका लागि एक नवीन उपचार विकास गरेको छ, जसमा ती हात्तीलाई दैनिक कम्तीमा चार सय चक्की औषधि खुवाइन्छ ।

कराँची सफारी पार्कका कर्मचारीहरूद्वारा गरिएको यो विशाल प्रयासमा मानव क्षयरोग उपचारमा प्रयोग हुने समान यी चक्की औषधि स्याउ र केरादेखि पाकिस्तानी मिठाईहरूसम्म विभिन्न खानामा लुकाएर खुवाइन्छ ।

औषधिको मात्रा चार हजार किलोग्राम (आठ हजार आठ सय पाउन्ड) तौल भएका हात्तीहरूको वजनअनुसार समायोजन गरिएको छ ।

तर मधुबाला र मलिकालाई उपचारमा बस्न केही हप्ता लागेको छ, किनकि उनीहरूले पहिले चाखेका तीतो औषधिका केही मात्रा थुकिदिए र रिसाएर आफ्ना हेरचाहकर्ताहरूमाथि आक्रमण गरे ।

‘हात्तीलाई क्षयरोगको उपचार गर्नु सधैँ चुनौतीपूर्ण हुन्छ । प्रत्येक दिन हामी विभिन्न विधिहरू प्रयोग गर्दछौं’, उपचारका लागि श्रीलङ्काका पशु चिकित्सक बुद्धिका बन्दाराले भने ।

‘जनावरहरूले सुरुमा केही तनाव देखाए, तर विस्तारै तिनीहरू प्रक्रियामा अनुकूल भए’, श्रीलङ्कामा एक दर्जनभन्दा बढी हात्तीलाई रोगबाट निको हुन मद्दत गरेका बन्दाराले भने ।

माहुते अली बलोच चामल र दाल पकाउनका लागि दैनिक बिहान उठ्छन्, धेरै उखु मोलासिस मिसाएर र औषधिको चक्कीले छोपिएका दर्जनौं बलमा मिश्रण गर्छन् ।

‘मलाई थाहा छ चक्कीहरू तीतो छन्’, हात्तीहरू शीतल रहनका लागि पाइपबाट पानी खेल्दै गरेको हेर्दै २२ वर्षीय माहुतेले भने।

मानवबाट हात्तीमा

तान्जानियाको जङ्गलमा निकै सानो उमेरमा समातिएका चार अफ्रिकी हात्ती सन् २००९ मा कराची आइपुगेका थिए ।

नूर जहाँको सन् २०२३ मा १७ वर्षको उमेरमा र अर्को सोनियाको सन् २०२४ को अन्त्यमा मृत्यु भयो । एउटा शवपरीक्षणले उनलाई क्षयरोग भएको देखाएको थियो । यो पाकिस्तानमा स्थानीय रोग हो ।

मधुबाला र मलिकामा गरिएको परीक्षण पनि सकारात्मक आयो र सफारी पार्कको स्वामित्व राख्ने नगर परिषद्ले हात्तीहरूको हेरचाह गर्न टोली गठन गर्‍यो ।

बन्दाराका अनुसार हात्तीलाई मानिसबाट सङ्क्रामक रोग लाग्नु असामान्य कुरा होइन, तर सोनियामा–र अहिले मधुबाला र मलिकामा–कुनै लक्षण देखिएको थिएन ।

‘हात्तीलाई क्षयरोग भएको कुरा मेरा लागि अचम्मको कुरा थियो’, कर्मचारीहरूको निगरानी गर्न भर्ना भएका इन्डस अस्पताल र हेल्थ नेटवर्कको सङ्क्रामक रोग विभागका प्रमुख नसीम सलाहुद्दीनले भने, ‘यो मेरो र मेरा विद्यार्थीहरूका लागि एउटा रोचक केस हो–सबैजना प्रक्रिया र यसको प्रगतिका बारेमा जान्न चाहन्छन् ।’

वार्षिक पाँच लाखभन्दा बढी मानिसलाई सङ्क्रमित गर्ने क्षयरोगबाट बच्नका लागि हात्तीहरूलाई खाना खुवाइरहेका चार माहुतेको टोलीले अनुहारमा मास्क र स्क्रब लगाउँछन् ।

कराँची सफारी पार्कलाई लामो समयदेखि बन्दी जनावरहरूको दुर्व्यवहारका लागि आलोचना गरिँदै आएको छ । यसमा अमेरिकी गायक चेरको अभियानपछि निकालिएको हात्ती पनि सामेल छ तर यसका अन्तिम दुई हात्तीले एक वर्ष लामो उपचार योजनाका साथ रोगलाई पार लगाउनेछन् भन्ने आशा छ ।