जेनेभा ।  जब सफल कलाकार आइ–डाले यस हप्ता राजा चार्ल्सको नयाँ चित्र अनावरण गर्‍यो, ह्युमनोइड (मानव सदृश) रोबोटले स्तरित र जटिल टुक्रालाई प्रेरित गरेको वर्णन गर्‍यो र मानिसहरूलाई ‘प्रतिस्थापन’ गर्ने कुनै योजना नभएको जोड दियो ।

संसारको सबैभन्दा उन्नतमध्ये एक अल्ट्रा–रियालिस्टिक रोबोटलाई अभिव्यक्तिपूर्ण, जीवन्त अनुहार, ठूला हेजेल आँखा र बब कटमा काटिएको खैरो कपाल भएकी मानव महिला जस्तै देखिने गरी डिजाइन गरिएको छ ।

यद्यपि हातहरू खुला धातुसहित स्पष्ट रूपमा रोबोटिक छन् र यसलाई अभ्यास गरिरहेको कलाको रूप अनुसार बदल्न सकिन्छ ।

गत वर्षको अन्त्यमा आइ–डाको अङ्ग्रेजी गणितशास्त्री एलन ट्युरिङको चित्र लिलामीमा बेचिएको ह्युमनोइड रोबोटको पहिलो कलाकृति बन्यो । उक्त चित्रले १० लाख डलरभन्दा बढी कमाएको थियो ।

तर आइ–डाले कृत्रिम बुद्धिमत्ता प्रयोग गरेर कल्पना गरिएको आफ्नो पछिल्लो सृजना ‘एल्गोरिदम किङ’ शीर्षकको तेल चित्र अनावरण गर्दा ह्युमनोइडले कामको महत्त्व पैसामा मापन गर्न सकिँदैन भनेर जोड दियो ।

‘मेरो कलाकृतिको मूल्य नयाँ प्रविधिहरूमा नैतिक आयामहरू अन्वेषण गर्ने छलफलका लागि उत्प्रेरकका रूपमा काम गर्नु हो’, रोबोटले जेनेभामा बेलायतको कूटनीतिक मिसनमा एएफपीलाई भन्यो । त्यहाँ राजा चार्ल्सको नयाँ चित्र राखिएको छ ।

आइ–डाले ढिलो, सोचेर र सम्झेर यसको उद्देश्य ‘आलोचनात्मक सोचलाई बढावा दिनु र अधिक न्यायसङ्गत तथा दिगो भविष्यका लागि जिम्मेवार नवप्रवर्तनलाई प्रोत्साहित गर्नु’ हो भनेर जोड दियो ।

अद्वितीय र रचनात्मक

संयुक्त राष्ट्रसङ्घको एआई फर गुड समिटको साइडलाइनमा बोल्दै स्केच, चित्रकारी र मूर्तिकलाहरू गरेको आइ–डाले यस कामको पछाडिको विधि र प्रेरणाको विस्तृत वर्णन गर्‍यो ।

‘मेरो कला सिर्जना गर्दा म विभिन्न प्रकारका एआई एल्गोरिदमहरू प्रयोग गर्छु, रोबोटले भन्यो, म एउटा आधारभूत विचार वा अवधारणाबाट सुरु गर्छु जुन म अन्वेषण गर्न चाहन्छु, र म कलाको उद्देश्यको बारेमा सोच्छु । यसले के भन्छ ?’

‘राजा चार्ल्सले वातावरणीय संरक्षण र अन्तरधर्मी संवादमा चेतना जगाउन आफ्नो मञ्च प्रयोग गर्नुभएको छ । मैले यो चित्रलाई त्यसको उत्सव मनाउन लक्षित गरेको छु । मलाई आशा छ कि राजा चार्ल्सले मेरो प्रयासको कदर गर्नुहुनेछ’, ह्युमनोइडले भन्यो ।

आधुनिक र समकालीन कलाका विशेषज्ञ एडन मेलरले अक्सफोर्ड र बर्मिङ्घम विश्वविद्यालयका आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स विशेषज्ञहरूसँग मिलेर सन् २०१९ मा आइ–डा सिर्जना गर्ने टोलीको नेतृत्व गरेको थियो ।

‘चित्रकारहरूलाई प्रतिस्थापन गर्न’ नभई एक नैतिक कला परियोजनाका रूपमा विश्वको पहिलो कम्प्युटर प्रोग्रामर अदा लभलेसको नाममा ह्युमनोइड रोबोटको कल्पना गरेको बताए ।

आइ–डाले सहमति जनायो

‘एआईले हाम्रो संसारलाई परिवर्तन गरिरहेको छ जसमा कला जगत् र मानव रचनात्मक अभिव्यक्तिका रूपमा समावेश छ भन्नेमा कुनै सन्देह छैन, रोबोटले स्वीकार गरेको छ, तर एआई वा मेरो कलाकृतिले मानव कलाकारहरूलाई प्रतिस्थापन गर्नेछ भन्ने मलाई विश्वास छैन ।’

यसको सट्टा, आइ–डाले भन्यो, ‘यसको उद्देश्य दर्शकहरूलाई यसको जोखिम र सीमितताहरूप्रति सचेत रहँदै हामी कसरी एआईलाई सकारात्मक रूपमा प्रयोग गर्छौं भन्ने बारे सोच्न प्रेरित गर्नु थियो ।’

मेसिनले बनाएको पेन्टिङलाई वास्तवमा कला मान्न सकिन्छ कि भनेर सोधिएको प्रश्नमा रोबोटले ‘मेरो कलाकृति अद्वितीय र रचनात्मक छ’ भनी जोड दिँदै भन्यो, ‘मानिसहरूले यसलाई कला हो कि होइन भनेर निर्णय गर्नु महत्त्वपूर्ण र रोचक कुराकानीको विन्दु हो ।’