काठमाडौं । दशैं आयो र साथमा ल्यायो मिठा सम्झनाहरू, बालापनको झल्को, परदेशीको पर्खाइ र सांगीतिक भावनाको सुनौलो श्रृङ्खला । नेपाली चाडपर्वको माहोललाई अझ जीवन्त बनाउने प्रमुख तत्व भनेकै दशैंका कालजयी गीतहरू हुन् । जसले कहिले आँखा रसाउँछन्, कहिले ओठ मुस्कुराउँछन् ।

हरेक वर्ष जस्तो, यसपालि पनि रेडियो, टिभी र युट्युब भरिन थालेका छन् दशैं विशेष गीतहरूले । तीमध्ये केही गीत यस्ता छन्, जुन पुस्ता बदलिँदै जाँदा पनि सांगीतिक सम्पदाका रूपमा जिउँदै छन् ।

१) ‘दशैं आयो’–मुग्लान फिल्मको कालजयी धुन
‘वर्ष र दिनको रमाइलो चाड, घरघरमा आइपुग्यो…’
मालश्री धुनपछि बज्ने यो गीत दशैंको आगमनको संकेतझैं भइसकेको छ । परदेशी फर्किएको उमङ्ग, टीकाको उत्साह र गाउँको रमाइलो । यो गीतले दशैंको पुरै कथा बोकेको छ ।

२) ‘नमुछे आमा दहीमा टीका’– परदेशीको पीडा बोकेको लोकभाका
नारायण रायमाझीको यो गीत २०५७ सालको हिट हो । कारगिल युद्धको पृष्ठभूमिमा लेखिएको गीतले आँखा रसाउने गरी दशैंको दर्द बोकेको छ। यो गीत कृष्णभक्त राईको स्वरमा समेत छ ।

३) ‘विछोडको पीडा नसकी खप्न दशैंको बेलामा’– पुरानो तर अमर युगल गीत
नारायण गोपाल र दिलमाया खातीको स्वरमा कलकत्तामा रेकर्ड भएको यो गीत दशैंको मन छुने अनुभूति बनिसकेको छ। यो गीतले सांगीतिक इतिहासमै विशेष स्थान ओगटेको छ ।

४) ‘दशैं नै हो कि, यो मेरो दशा’–यथार्थ र व्यङ्ग्यको संगम
योगेश्वर अमात्यको आवाजमा रहेको यो गीतले दशैंको बढ्दो खर्च, महँगी र सामाजिक दबाबलाई सशक्त ढंगले प्रस्तुत गर्छ । संवादसहित बनेको यो गीत विशेष स्वाद दिन्छ ।

५) ‘कहाँ हो समुन्द्रपारि, कर्मले डोर्‍यायो’– शान्ति मिसनको चित्त दुखाइ
चलचित्र ‘म तिमी बिना मरिहाल्छु’ को यो गीतमा विदेशी भूमिमा कार्यरत नेपाली सैनिकको दशैं पीडा पोखिएको छ । घरको सम्झनामा रुन बाध्य मनको कथा ।

६) ‘वर्षमा दिनैमा लै लै…’– परदेशी दाइको पर्खाइमा…
सुगम पोखरेलको आवाजमा रहेको यो गीतले घरमा आमा, बुबा, बहिनीको आशा र परदेशी दाइको सम्झनालाई भावुक रूपमा प्रस्तुत गर्छ ।

७) ‘यसपालि दशैंमा ठूलो दाजु आउने रे’–बालपनको चहक

कुल पोखरेलको स्वरमा रहेको यो गीत दशैंमा घर फर्किने दाजुको पर्खाइमा रहेको भाइ÷बहिनीको मासुम सपना हो । जुन अहिले पनि बालबालिकादेखि बयस्कसम्मले रुचाउँछन् ।

८) ‘यो दशैंमा म घर आइनँ’–सम्झनाको दोहोरी
रेशम थापा, उद्धव कार्की, सीता थापा र गीता कोइरालाको स्वरमा रहेको यो गीतले दशैंमा घर आउन नसक्नेहरूको व्यथा दोहोरीको माधुर्यमा पोखेको छ ।

९) ‘रातो टीका, दशैंको जमरा’– सिनेमाको सांगीतिक झल्को
चलचित्र ‘मनमन्दिर’ को यो गीत, राजेश हमाल र झरना थापाको अभिनयसहित, दशैंमा टेलिभिजनमा झन् धेरै घन्किने गीतमध्ये एक हो ।

१०) ‘थालैभरि रातो अक्षता र पाती’– लाहुरेको चिठीझैं गीत
सुनिल गिरीको स्वर, शब्द र संगीतमा आएको यो गीतले दशैंको गाउँको रमाइलो, लाहुरे फिर्ता भएको खुसी र भाका–शब्दको मिठास समेटेको छ ।

११) ‘प्रदेशबाट फरिया ल्याइदिउँला’– लोकपप शैलीको नयाँ स्वाद
शिव थापा मगरको स्वर र संगीतमा बनेको यो गीत आधुनिक लोकपप शैलीमा चर्चामा आएको छ । परदेशीको आश्वासन, आमाको पर्खाइ र प्रेमको सन्देश समेटिएको छ ।

बोनस गीत : ‘नौ रथाको दियो बाती’
तुलसी घिमिरेको शब्द, सचिन सिंहको संगीत, थुप्तेन भुटिया र दीपा झाको स्वरमा रहेको चलचित्र ‘लहना’ को यो गीत पनि पछिल्ला वर्षमा दशैं गीतका रूपमा मन पराइन्छ ।
निष्कर्ष– यी गीतहरू केवल धुन मात्र होइनन्, सांस्कृतिक स्मृति र भावनात्मक यात्राका दर्पण हुन् । कहिले लयमा रमाउँछन्, कहिले पीडामा भिजाउँछन् । दशैंले परिवार भेला पार्छ, यी गीतहरूले सम्झनालाई जीवन्त बनाउँछन् ।