लन्डन  ।  सन् १९८१ मा ‘भिडियो किल्ड द रेडियो स्टार’ प्रसारण गर्दै सङ्गीत र पप संस्कृतिमा क्रान्ति ल्याएको एमटिभीले अब यस वर्षको अन्त्यसम्ममा विश्वभरिका आफ्नो अन्तर्राष्ट्रिय सङ्गीत च्यानलहरू बन्द गर्ने निर्णय गरेको छ । अनलाइन स्ट्रिमिङ प्लेटफर्म र सोसल मिडियासँग कडा प्रतिस्पर्धा बढेपछि, अहिले प्यारामाउन्ट–स्काइडान्सको स्वामित्वमा रहेको एमटिभीको यो कदमलाई धेरैले ‘एक युगको अन्त्य’ को रूपमा लिएका छन् ।

प्यारामाउन्टका स्रोतहरूले एमटिभी म्युजिक, एमटिभी हिट्स तथा ८० र ९० को दशकका थिममा आधारित विभिन्न सङ्गीत च्यानलहरू आगामी महिनाहरूमा बेलायत र अन्य युरोपेली मुलुकहरूमा बन्द हुने कुरा पुष्टि गरे । मिडिया रिपोर्टहरूले फ्रान्स, जर्मनी, पोल्यान्ड, अस्ट्रेलिया र ब्राजिलमा पनि वर्षको अन्त्यसम्म यी च्यानलहरूको प्रसारण रोकिने जानकारी दिएका छन् ।

यस समाचारपछि निराश प्रशंसकहरू र पूर्व एमटिभी भिडियो जाकीहरू—भिजेहरू—ले यसलाई पुरानो स्मृतिहरूले भरिएको साङ्गीतिक युगको अन्त्य भन्दै प्रतिक्रिया दिएका छन् ।

म्यानचेस्टर मेट्रोपोलिटन विश्वविद्यालयकी स्क्रिन स्टडिजकी प्राध्यापक किर्स्टी फेयरक्लोले अहिले एमटिभीलाई ‘क्रान्तिकारी’ बनाउने वातावरण नै हराइसकेको बताउँदै युट्युब, टिकटकजस्ता डिजिटल प्लेटफर्मले सङ्गीत सुन्ने र हेर्ने संस्कारलाई पूर्ण रूपमा रूपान्तरण गरिदिएको बताएकी छिन् ।

दर्शकहरू अहिले टेलिभिजनका अगाडि बस्नेभन्दा ‘तत्काल पहुँच’ र ‘अन्तरक्रियाशीलता’ खोज्छन्, जुन नन–स्टप म्युजिक भिडियो चल्ने परम्परागत च्यानलहरूले दिन नसक्ने फेयरक्लोको बुझाइ छ ।

सन् १९९० को दशकमा एमटिभी युरोपका डान्स म्युजिक कार्यक्रम निर्देशन गरेका जेम्स हाइम्यानले इन्टरनेट सर्वव्यापी हुनुअघि एमटिभीले पाएको सफलता ‘असाधारण’ रहेको स्मरण गरेका छन् । उनी पार्टी जोन कार्यक्रमको केन्द्रमा रहेका थिए, जसले क्लब, टेक्नो, हाउस र ट्रान्स सङ्गीतलाई लोकप्रिय बनायो । एमटिभी युरोपपछि क्षेत्रीय च्यानलहरूमा विभाजन हुँदै गएर सन् २००० को दशकमा सङ्गीतभन्दा रियालिटी शोतर्फ मोडिएपछि हाइम्यान र भिजे सिमोन एन्जेल दुवैले च्यानल छाड्ेका थिए ।

एन्जेलका अनुसार एमटिभीको पतनको सुरुआत मूल, धारदार सङ्गीत सामग्री त्यागेर व्यावसायिकतामा बढी झुक्दा सुरु भयो । “सुरुमा एमटिभी केवल पैसा कमाउने प्लेटफर्म थिएन, प्रयोगात्मक भावना नै यसको सबैभन्दा ठूलो आकर्षण थियो”, उनी सम्झन्छन् ।

बेलायतका सञ्चार विश्लेषक बार्बको तथ्याङ्क अनुसार एमटिभी म्युजिक सन् २०२५ जुलाईमा झन्डै १३ लाख घरधुरीसम्म पुगेको थियो । तर २००१ मा एमटिभी बेलायत र आयरल्यान्डको सङ्गीत च्यानलहरूले एक करोडभन्दा बढी दर्शकको पहुँच बनाएका थिए, जसले फलोअरमा आएको उल्लेखनीय गिरावटलाई सङ्केत गर्दछ ।

प्यारामाउन्टले स्काइडान्ससँग विलयपछि ठूलो मात्रामा खर्च कटौती गर्न थालेको छ । गत महिना मात्र कम्पनीले एक हजार रोजगारी कटौती गर्नुपर्ने निर्णय गरिसकेको भने अन्य केबल टेलिभिजन च्यानलहरूको समीक्षासमेत भइरहेको छ । यद्यपि, संयुक्त राज्य अमेरिकामा केही एमटिभी सङ्गीत च्यानलहरू चलिरहनेछन् भने बेलायतमा फ्ल्यागशिप एमटिभी एचडी च्यानल उपलब्ध हुनेछ, तर यो सङ्गीतमा नभई मनोरञ्जन सामग्रीमा केन्द्रित हुनेछ ।

हाइम्यानले ‘‘एम’ भनेको ‘म्युजिक’ थियो, र त्यो अब हरायो’ भन्दै आफ्नो घरमा अझै पनि ९० को दशकका प्रोडिजी, एफेक्स ट्विनजस्ता कलाकारका क्लिपहरू भरिएका भिएचएस टेपहरू सुरक्षित राखेर राखिएको बताए ।

फेयरक्लोका अनुसार एमटिभीले आफ्नो सुनौलो समयमा गरेको सांस्कृतिक प्रभाव ‘भूकम्पीय’ थियो । माइकल ज्याक्सनको ‘थ्रिलर’ को प्रिमियरदेखि लिएर सन् १९८४ को भिएमएमा म्याडोनाको ‘लाइक अ भर्जिन’ प्रदर्शनसम्म एमटिभीले विश्वभरका युवाहरूको सङ्गीत, फेसन र संस्कृतिमा गहिरो प्रभाव छोडेको थियो ।

च्यानल बन्द हुने खबर सार्वजनिक भएपछि हाइम्यान र एन्जेलले प्यारामाउन्टलाई पुराना अभिलेख टेपहरू जनताका लागि उपलब्ध गराउन अनुरोध गर्दै आएका छन् । “मानिसहरू अझै एमटिभीको सम्पदा हेर्न चाहन्छन्”, उनीहरूको भनाइ छ ।

एन्जेल भन्छन्, “लामो समयसम्म एमटिभी जीवनधारण यन्त्रमा जस्तै देखिन्थ्यो । तर अब जब च्यानलले साँच्चिकै प्लग निकाल्ने घोषणा गरेको छ, हामी सबैले अचानक महसुस गर्‍यौँ—यो त हाम्रो जीवनको एक महत्त्वपूर्ण हिस्सा रहेछ ।”