जेनेभा । पुरुषजस्तै महिलाहरूले पनि सेना, नागरिक सुरक्षा टोली वा अन्य स्वरूपमा अनिवार्य राष्ट्रिय सेवा गर्नुपर्ने कि नपर्ने भन्ने ऐतिहासिक विषयमा स्विस नागरिकहरू मतदान गर्दैछन् । आइतबार सम्पन्न हुने यो जनमत सङ्ग्रहले देशको भविष्यमा राष्ट्रिय कर्तव्य र लैङ्गिक भूमिकाबारे व्यापक प्रभाव पार्ने अपेक्षा गरिएको छ ।

‘नागरिक सेवा पहल’ का समर्थकहरूले वातावरणीय संरक्षण, खाद्य सुरक्षा र वृद्धवृद्धाको हेरचाहजस्ता क्षेत्रमा जनशक्ति बढाएर सामाजिक एकता र राष्ट्रिय स्थायित्व मजबुत हुने विश्वास व्यक्त गरेका छन् । उनीहरूका अनुसार सबै युवालाई राष्ट्रिय सेवामा सहभागी गराउँदा स्विट्जरल्यान्ड सम्भावित सङ्कटको समयमा अझै बलियो र सक्षम बन्नेछ ।

तर संसद्ले लागत र आर्थिक प्रभावका कारण यो प्रस्तावको कडा विरोध गरेको छ । सांसदहरूका अनुसार अनिवार्य सेवामा महिलासहित दशौँ हजार युवालाई कार्यबलबाट बाहिर निकाल्दा देशको श्रमिक बजारमा ठूलो दबाब पर्नेछ । प्रारम्भिक सर्वेक्षणले कडा प्रतिस्पर्धाको सङ्केत देखाएको भए पनि पछिल्ला सर्वेक्षणले यो पहल असफल हुने सम्भावना बढी देखाएका छन् ।

रुस–युक्रेन युद्धको सम्भावित फैलावट, साइबर आक्रमण, ऊर्जाको अभाव र प्राकृतिक प्रकोपजस्ता जोखिम बढिरहेका बेला यो मतदानले युरोपेली जनताले अनिवार्य राष्ट्रिय कर्तव्यलाई कसरी बुझ्छन् भन्ने महत्त्वपूर्ण सङ्केत दिनेछ । पहलका अभियानकर्ताहरूले ‘देश खतरा र चुनौतीहरूको घेरामा छ भने व्यक्तिगतवाद र सामाजिक तनाव बढ्दो छ’ भन्दै सबै युवामाथि राष्ट्रिय सेवा अनिवार्य हुनुपर्ने तर्क पेश गरेका छन् ।

उनीहरूका अनुसार ‘सङ्कटको बेला सबै नागरिकले जिम्मेवारी बोक्ने बलियो स्विट्जरल्यान्ड’ निर्माण गर्न यो प्रस्ताव अपरिहार्य छ ।

तर स्विस सरकारले सेना तथा नागरिक सुरक्षा क्षेत्रमा पर्याप्त जनशक्ति रहेको र आवश्यकताभन्दा बढी जनशक्ति भर्ती गर्नु उपयुक्त नहुने प्रतिक्रिया दिएको छ । महिलाका लागि अनिवार्य सेवा ‘लैङ्गिक समानताको दिशामा एक कदम’ जस्तो देखिए पनि सरकारका अनुसार यसले महिलामाथि थप बोझ पर्न सक्छ, किनकि उनीहरूले परिवार हेरचाह तथा पालनपोषणजस्ता बेतलबी कामको ठूलो हिस्सा पहिले नै व्यहोर्दै आएका छन् ।

“कार्यस्थल र समाजमा समानता पूर्ण रूपमा स्थापित नभइसकेकाले महिलालाई अनिवार्य सेवा गर्न बाध्य पार्दा लैङ्गिक समानतामा वास्तविक प्रगति नदेखिन सक्छ”, सरकारको भनाइ छ ।

हाल स्विस युवाहरूले सैन्य सेवा वा नागरिक सुरक्षामा सहभागिता अनिवार्य रूपमा गर्नुपर्छ । कर्तव्यनिष्ठ आपत्ति जनाउनेहरूले वैकल्पिक सेवामा सहभागिता जनाउन सक्छन्, तर सेवा पूर्ण रूपमा अस्वीकार गर्नेहरूले छुट शुल्क तिर्नुपर्छ । हाल महिलाहरू स्वेच्छिक रूपमा सेवा गर्न सक्छन्, तर प्रस्ताव पारित भएमा सबै महिलालाई समेत अनिवार्यरूपमा सेवा गर्नुपर्नेछ ।

प्रत्येक वर्ष करिब ३५ हजार पुरुष अनिवार्य सेवामा सहभागी हुन्छन्, जसको लागत सरकारी कोष तथा बीमासहित करिब एक अर्ब स्विस फ्रान्क (झन्डै एक अर्ब २५ करोड अमेरिकी डलर बराबर) पर्छ । नयाँ प्रस्ताव पारित भएमा जनशक्ति तथा खर्च दुवै लगभग दोब्बर हुने सरकारको आकलन छ ।

यस पहलले संसद्लाई स्विट्जरल्यान्डमा बसोबास गर्ने विदेशीहरूलाई पनि सार्वजनिक सेवामा संलग्न गराउने विकल्प उपलब्ध गराउनेछ, जसले राष्ट्रिय सेवाको परिभाषा अझै व्यापक बन्ने सङ्केत दिन्छ ।