काठमाडौँ  । चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जको हात्ती प्रजनन तथा तालिम केन्द्र खोरसोर सौराहामा हालसम्म ६८ वटा छावा जन्मिएका छन् । २०४४ सालमा भारत, थाइल्यान्ड र म्यानमारबाट २० वटा हात्ती ल्याएर केन्द्र सुरु गरिएको थियो ।

केन्द्रमा ती देशबाट ६ वटा भाले र १४ वटा पोथी हात्ती ल्याइएको थियो । २०४९ चैतमा पहिलोपटक हात्तीले छावा जन्माएको केन्द्रका प्रमुख मणिपुरण चौधरीले जानकारी दिए । त्यसयता हालसम्म ६८ वटा छावा जन्मिएकामा सात वटाको मृत्यु भइसकेको छ ।

चौधरीका अनुसार हालसम्म जन्मिएकामध्ये ३९ भाले र २९ वटा पोथी थिए । अहिले चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जभित्र ५८ वटा हात्ती रहेको उनले बताए । ‘प्रजनन केन्द्रमा २२ वटा हात्ती छन् । तीमध्ये ९ वटा माउ र १३ वटा बच्चामध्ये ६ वटालाई तालिम दिएर राखिएको छ । केही दिनमा तिनीहरूलाई पनि पोष्टमा पठाइँदै छ,’ उनले भने ।

पछिल्लो समय जन्मिएका ७ वटा छावा केन्द्रमा रहेको चौधरीले बताए । यहाँ जन्मिएर तालिम दिएपछि निकुञ्ज सुरक्षार्थ विभिन्न ठाउँमा रहेका पोस्टमा पठाउने गरिन्छ ।

यहाँ जन्मिएका छावाको विभिन्न प्रतिष्ठित व्यक्तिको सम्मानस्वरुप नामकरण गर्ने गरिएको छ । पहिलेपहिले राजा र राजपरिवारका सदस्यको नाममा नामकरण गरिन्थ्यो । पछिल्लो पटक निकुञ्जमा कार्यरत रहेर हालै निधन भएका संरक्षण अधिकृत वेदबहादुर खड्काको सम्मानमा नयाँ छावाको नामकरण गरिएकोे छ ।

लामो समयसम्म निकुञ्जको संरक्षणका क्षेत्रमा उल्लेखनीय भूमिका निर्वाह गरेका खड्काको सम्मानमा केन्द्रमा जन्मिएको छावाको नाम वेदगज राखिएको छ । चौधरीका अनुसार छावा जन्मिएको १२औँ दिनमा न्वारन गर्ने प्रचलन छ ।

निकुञ्जका प्रमुख संरक्षण अधिकृत डा गणेशप्रसाद पन्तका अनुसार वेदगज लोकतन्त्रकलीको तेस्रो सन्तान हो । बाइस वर्षीया लोकतन्त्रकलीले आठ वर्षअघि बुधगज र चार वर्षअघि स्वर्णकलीलाई जन्म दिइसकेकी छिन् ।

तीन वर्षअघि हात्ती चराउने क्रममा बाघले आक्रमण गरेर मरेका हात्ती सुसारे रमेश चौधरीका नाममा रमेशगज, निकुञ्जभित्र तस्करसँगको भिडन्तमा ११ वर्षअघि मारिएका सिनियर गेम स्काउट शेषचन्द्र चौधरीका नाममा शेषचन्द्रगज नामाकरण गरिएको संरक्षण अधिकृत पन्तले जानकारी दिए । ‘प्रजनन केन्द्रमा जङ्गली हात्ती नानापाटेघर, ध्रुवे, गोविन्दे, रोनाल्डो, कृष्णेलगायत आएर संसर्ग गर्छन् । यहाँ जन्मिएका छावाहरू तिनैका सन्तान भएको अनुमान छ,’ उनले भने ।