काठमाडौँ ।  नेपालको राजनीतिक इतिहासमा आन्दोलन नयाँ कुरा होइन। तर यसपटक राजधानीका सडकमा देखिएको दृश्य फरक थियो। कलेजको पोशाकमै हजारौं युवा राष्ट्रिय झण्डा बोकेर संसदतर्फ अघि बढिरहेका थिए। सुरुमा शान्तिपूर्ण देखिएको प्रदर्शन साँझपख अश्रु ग्यास, गोली, र चिच्याहटको धुवाँमा हरायो।

यो केवल “सामाजिक सञ्जाल प्रतिबन्ध” को प्रतिक्रिया मात्र थिएन। सडकमा उत्रिएका पुस्ताले दशकौँदेखि थुपारिएको आक्रोश मुखरित गरिरहेका थिए—भ्रष्टाचार, असमानता, र नेताहरूको राजनीतिज्ञहरूको मनोमानीप्रति।

“अब चुपचाप बस्दैनौं” २२ वर्षीया ऋचा काफ्लेले भनिन्, “भ्रष्टाचार भनेको हाम्रो करको पैसा व्यक्तिगत विलासमा खर्च गर्नु हो। सडक छैन, धुलोमुक्त सास छैन, तर नेताहरूको सुख–सुविधा अनगिन्ती छन्।”

२० वर्षीय सुवम यादवले थपे, “हामीलाई सजिलै मूर्ख बनाइयो। अब सहनु भनेको देश झन् खाइने बाटो खोल्नु हो। त्यसैले हामी सडकमा आएका हौं।”

यी आवाजहरूले प्रमाणित गर्छन्—यो आन्दोलन केवल एक पुस्ताको हैन, पुस्ता–पुस्ताको पीडाको प्रतिफल हो।

प्रतिबन्धको असर

सरकारले लगाएको २६ सामाजिक सञ्जाल प्रतिबन्धलाई युवाले सजिलै ‘VPN’ प्रयोग गरेर छल्न सके। तर, ऋचाको भनाइमा, “मेरो हजुरआमा जस्तो पुस्ता चाहिँ यसैमा काटियो। उनीहरूलाई VPN सिकाउन सकिँदैन।”

यसले देखाउँछ, यो केवल डिजिटल स्वतन्त्रताको मुद्दा होइन। यो परिवार र भावनाको सम्बन्ध टुट्ने डर हो। साथै, दशैंको बेला अनलाइन बजार ठप्प हुँदा साना व्यवसायदेखि दैनिक गुजारा गर्नेहरू सम्म प्रभावित भएका छन्।

सडकमा रगत

सुरुमा गीत गाइँदै, नारा लगाइँदै सुरु भएको प्रदर्शन हिंसात्मक रूप लिन पुगेको दृश्यले देशलाई हल्लाइदियो। करिब २० जना नागरिकले ज्यान गुमाए। विद्यालय पोशाकमै विद्यार्थी ढले।आन्दोलन कभर गर्न आएका पत्रकारका कलम र क्यामेरालाई समेत बन्दुकको नालले जवाफ दिइयो।
“बीस वर्षमै साथीहरूको शव देख्नु… यो कुनै हालतमा स्वीकार्य छैन,” सुवमले भने। उनका शब्दहरूले आन्दोलनको मूल्य र पीडाको गहिराइ दुवै देखाउँछन्।
२४ वर्षीया आर्या चन्दको भनाइ अझ कटु छ—“हामीलाई केवल सोसल मिडियाको कारण सडकमा आएको भनेर देखाइयो। तर साँचो कुरा यो हो, हामी भ्रष्टाचारविरुद्ध उत्रिएका थियौं।”

सरकारको प्रतिक्रिया : विकास कि हिंसा ?

युवा–युवतीले लोकतान्त्रिक अभ्यासको अधिकार प्रयोग गर्दा सरकारले तिनलाई सुन्ने साटो गोली चलाउन रोज्यो। लोकतन्त्रमा नागरिकको मागलाई हिंसाले दबाउने अभ्यास अझै पनि बाँकी छ भन्ने तीतो सत्य यसपटक फेरि दोहोरियो।
प्रधानमन्त्री के.पी. ओली प्रायः भन्छन्, “आफ्नै देशमा बसौं, राष्ट्रलाई समृद्ध बनाऔं।” तर प्रश्न के हो भने:
* जब सरकार आफैं नागरिकलाई गोलीले जवाफ दिन्छ, के यो देश बस्न लायक रहन्छ?
* जब  निर्दोषलाई ‘राष्ट्र विरोधी’ भन्दै मारिन्छ, के यो नै राष्ट्र निर्माणको बाटो हो?
* अनि जब भ्रष्टाचार र असमानता जरा गाडेर बस्छ, के युवाले विदेशतिर पलायन हुनु अपरिहार्य हुँदैन?
युवाहरू यही प्रश्न लिएर सडकमा छन्।

सवाल नेतृत्वको हो

२८ वर्षीय बिबेकधोज थापाले भने, “यदि हामी फेरि पुरानै राजनीतिक चक्रमा फस्यौं भने यो आन्दोलनको कुनै अर्थ हुँदैन। नयाँ चुनाव र नेतृत्वमा उमेर सीमा आवश्यक छ।”
२५ वर्षीय दिवश लम्साल अझ स्पष्ट छन्—“भ्रष्टाचार हाम्रो समाजमा रक्तपिपासु परजीवीझैं गाडिएको छ। यो केवल आन्दोलन होइन, संस्कृतिको विरुद्धको विद्रोह हो।”

निर्णायक मोड

काठमाडौंका सडकमा देखिएको धुवाँ र सुनिएका चिच्याहटहरू केवल तत्कालीन आक्रोशको प्रतीक होइनन्। यो देशले दशकौँदेखि बोकिरहेको पीडाको विस्फोट हो।
अश्रु ग्यासले यी मागहरू रोकिँदैनन्, न गोलीले यी आवाजहरू दबाउँछ। युवाहरूले प्रष्ट सन्देश दिएका छन्—“अब चुपचाप बस्दैनौं।”
अब जिम्मेवारी सरकारकै काँधमा छ। सुन्ने हो भने अझै आशाको बाटो बाँकी छ। बेवास्ता गर्ने हो भने, आजको धुवाँ भोलिको राजनीतिक भूकम्पको संकेत बन्नेछ।

नोट: यो सामग्री सोमबार काठमाडौंमा भएको विरोध प्रदर्शनमा सहभागी केही युवाहरुसँग गरिएको कुराकानी र स्थलगत रिपोर्टिङको आधारमा तयार गरिएको हो ।